Marsda karbon dövranının sübutu tapıldı
Maraqlı 18 Aprel 2025, 11:55
1177
NASA-nın "Curiosity" roveri Qırmızı Planetin iqlim tarixinə işıq salacaq mühüm kəşf edib. Əvvəllər yalnız Marsda mövcud olduğu fərz edilən karbon dövrünün ilk birbaşa sübutu aşkar edilib.
CityPost.az xəbər verir ki, bu kəşf təxminən 3,5 milyard il əvvəl Marsda aktiv karbon dövranının fəaliyyət göstərdiyini və planetin yaşaması ilə bağlı proqnozların doğru olduğunu ortaya qoydu.
Kanadanın Kalqari Universitetindən geokimyaçı Prof. Doktor Benjamin Tutolo, "Bu tapıntı bizə Marsın yaşayış üçün əlverişli olduğunu və modellərimizin dəqiq olduğunu göstərir",-deyib.
İtkin karbonun izləri tapıldı
Elm dünyası uzun müddətdir ki, Marsda su izləri axtarır. Səthdəki göllər, çaylar və okean qalıqları bir vaxtlar Marsda maye suyun bol olduğunu göstərir. Ancaq bu suyun mövcud olması üçün atmosferdə kifayət qədər karbon qazı olmalıdır.
"Modellər karbonat minerallarının Marsın səthində geniş yayılacağını proqnozlaşdırırlar, lakin indiyə qədər nə orbitlər, nə də roverslər bu mineralların aydın izlərini tapmayıblar", - Tutolo deyib.
Curiosity tərəfindən 2022 və 2023-cü illərdə aparılan rentgen şüalarının difraksiya analizləri nəticəsində kraterin müxtəlif nöqtələrindən götürülmüş nümunələrdə siderit demək olar ki, təmiz kristal formada aşkar edilib. Bu mineral dəmir, karbon trioksid və az miqdarda maqnezium ehtiva edir.
Səthin altındakı sirr pərdəsi açıldı
Siderit mineralı əvvəllər Marsın səthində müşahidə edilməmişdir. Bunun səbəbi orbitdən aparılan müşahidələrdə suda həll olunan maqnezium sulfat duzlarının karbonat minerallarının siqnalını boğması göstərilib. Tədqiqat qrupu bu mineralların Marsda geniş yayıldığını və karbonatların bu bölgələrdə gizləndiyini bildirib.
Kəşf Marsın qədim zamanlarda daha isti, daha yaşayış üçün əlverişli atmosferə malik olduğu modellərini təsdiq edir, eyni zamanda planetin niyə bu şərtləri davam etdirə bilmədiyi barədə yeni ipuçları verir.
"Qədim Marsdakı karbon dövranı, deyəsən, balanssız olub. Yəni, atmosferə buraxılandan qat-qat çox karbon qazı qayalarda qalıb. Bu, planetin uzunmüddətli yaşayış imkanlarını təhdid edə bilərdi", - Tutolo deyib.
Keçmiş məlumatlar yenidən yoxlanılacaq
Tədqiqatçılar indi siderit kimi mineralların orbitlər tərəfindən niyə aşkarlana bilmədiyini daha yaxşı başa düşürlər. Bu məlumat keçmişdə əldə edilmiş məlumatları yenidən təhlil etməyə imkan verəcək. Curiosity kimi kəşfiyyat vasitələri ilə toplanan nümunələrdə daha çox karbonat mineralına rast gəlinə biləcəyi də ifadə edilir.
Bu kəşf təkcə Marsın keçmişinə işıq salmır, həm də Yerdəki iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə istifadə olunan karbon tutma texnologiyalarına yeni perspektivlər təqdim edir.
Prof. Dr. "Mən illərdir Yerdə karbon sekvestrini öyrənirəm. İndi Marsda bu mineralları öyrənə bilmək və eyni məlumatdan fərqli bir planetin tarixini anlamaq üçün istifadə etmək heç vaxt təsəvvür edə bilməyəcəyim bir təcrübədir" dedi Tutolo.
Nəticələr "Science Advances" jurnalında dərc olunub.
Yeganə
Ən son xəbərləri bizim Facebook kanalımızda izləyin
Ən son xəbərləri bizim Instagram kanalımızda izləyin
Alimlərdən inqilabi kəşf
ABŞ Enerji Departamentinin Lourens Berkli Milli Laboratoriyasının tədqiqatçıları dünyanın digər alimlərinin köməyi ilə karbon qazını yalnız günəşdən istifadə edərək istifadə edilə bilən maye yanacağa çevirmək üçün təbii fotosintezi təqlid edən cihaz kəşf ediblər.CityPost.az xəbər verir ki, təbiət Katalizində təsvir edilən inqilabi texnologiya bərpa olunan enerji texnologiyasında inqilab edəcək.Yaşıl yarpaqların günəş işığından istifadə edərək enerji istehsal etməsindən nümunə götürən Peidong Yangın rəhbərlik etdiyi tədqiqat qrupu fotosintezin əsas xüsusiyyətlərini təqlid edən bir cihaz hazırlayıb.Berkeley Laboratoriyasının Material Elmləri Bölməsində baş professor Yang deyir: "Təbiət bizim ilhamımız idi. Əvvəlcə fərdi komponentləri işləməli idik, lakin hər şeyi bir yerə toplayıb uğur qazandığımızı anlayanda bu, çox həyəcanlı...
01 May 2025, 16:37
ESA kosmosda çətir qurur: Nə edəcək?
Avropa Kosmik Agentliyi (ESA) iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə inqilab edəcək yeni, təməlqoyma peykini uğurla orbitə buraxıb. “Biokütlə” adlanan peyk dünyadakı meşələrin üç ölçülü xəritəsini çəkəcək və kosmosdan indiyə qədər edilən ən dəqiq karbon ölçmələrini həyata keçirəcək.CityPost.az xəbər verir ki, ESA-nın "Biokütlə" peyki Fransa Qvianasındakı Kurou bazasından Vega-C raketi ilə kosmosa buraxılıb. Peykin ən diqqətçəkən xüsusiyyəti açıldığında nəhəng çətir şəklini alan radar antenasıdır. ABŞ-ın müdafiə firması L3 Harris tərəfindən layihələndirilən antenanın kosmosda tam açılması 9 gün çəkəcək.Biokütlə uzun dalğa uzunluğuna malik P diapazonlu sintetik diyaframlı radar (SAR) sistemi ilə təchiz edilmişdir. Airbus tərəfindən hazırlanmış bu radar texnologiyası meşə örtüyünün dərinliyinə nüfuz edə...
01 May 2025, 15:30
Alimlər 100 milyon il sabit qalan atom saatı hazırlayırlar
Amerikalı alimlər zamanın ölçülməsində dəqiqliyin zirvəsini təmsil edən yeni atom saatını təqdim ediblər. Milli Standartlar və Texnologiya İnstitutu (NIST) tərəfindən hazırlanmış NIST-F4 adlı saat 100 milyon il ərzində yalnız bir saniyəlik səhv göstərir.CityPost.az xəbər verir ki, Kolorado ştatında bir laboratoriyada hazırlanmış NIST-F4, ikincisini təyin edən fundamental istinadlardan biri olmağa namizəddir.Bu aydan etibarən institut saatı ilkin tezlik standartı kimi qeydiyyatdan keçmək üçün Beynəlxalq Çəkilər və Ölçülər Bürosuna (BIPM) təqdim edib.Atom vibrasiyası ilə işləyən saatAdi mexaniki və ya rəqəmsal saatlardan fərqli olaraq, NIST-F4 sezium atomlarının təbii vibrasiyası əsasında vaxtı ölçür.Bu atomlar lazer vasitəsilə mütləq sıfıra yaxın temperaturlara qədər soyudulur və sonra fontan kimi...
01 May 2025, 15:16
"ChatGPT"yə "təşəkkür edirəm" demək baha başa gələ bilər
"OpenAI", "ChatGPT"də nəzakətli mesajlar yazan istifadəçilərin on milyonlarla dollar dəyərində elektrik istehlakına səbəb olduğunu aşkar edib.CityPost.az xəbər verir ki, "OpenAI"nin baş direktoru Sam Altman izah edib ki, "ChatGPT"də istifadəçilərin istifadə etdiyi “zəhmət olmasa” və “təşəkkür edirəm” kimi nəzakətli ifadələr şirkətin əməliyyat xərclərinə milyonlarla dollar əlavə edir."X" platformasında bir istifadəçi, nəzakətli ifadələr səbəbiylə "OpenAI"nin nə qədər elektrik xərclədiyi ilə maraqlandı və soruşub. İlk baxışdan əhəmiyyətsiz görünsə də, bu cür nəzakət nümunələri "ChatGPT"nin daha uzun və daha mənalı cavablar verməsini tələb edir. Nəticədə emal gücünü artırır, enerji istehlakını və buna görə də xərcləri artırır.Mütəxəssislər nə deyir?Süni intellektə qarşı nəzakətli dildən istifadə bəziləri üçün lazımsız...
22 Aprel 2025, 18:18
Ən acı maddə tapıldı
Almaniyada aparılan araşdırmalar nəticəsində məlum olub ki, acı rəf göbələkindən çıxarılan kimyəvi maddə indiyə qədər kəşf edilən ən acı maddədir.CityPost.az xəbər verir ki, Almaniyanın "Leybniz" Qida Sistemləri Biologiyası İnstitutunda çalışan alimlər acı dadın sirlərinə işıq sala biləcək mühüm kəşf ediblər.Tədqiqatçılar Amaropostia stiptica rəf göbələkindən üç kimyəvi birləşmə çıxarıblar. Bu maddələrin insan dilindəki acı dad reseptorlarına təsiri öyrənilib.Bu üç birləşmədən biri, oliqoporin D, çox az miqdarda olsa belə, acı bir dad verə bilər. O qədər ki, 106 küvet suya cəmi 1 qram qarışdırılsa belə, yenə də acı dad verir.Zəhərli deyil, çox acıdırAraşdırmalara görə, bu birləşmələr zəhərli deyil; lakin onların dadı son dərəcə...
22 Aprel 2025, 18:00
Qarğalar həndəsi fiqurları ayırd edə bilirlər - ARAŞDIRMA
Yeni araşdırma qarğaların da insanlar kimi yüksək inkişaf etmiş həndəsi intuisiyaya malik olduğunu ortaya çıxarıb.CityPost.az xəbər verir ki, Almaniyanın "Tübingen" Universitetində aparılan araşdırmaya görə, qarğalar ekranda göstərilən həndəsi fiqurlar arasında kənar nöqtələri aşkar edə bilir və nizamlı, simmetrik formalara açıq meyl göstərə bilirlər.Bu qabiliyyət əvvəllər insanlara xas olduğu düşünülən qavrayış forması kimi tanınırdı. Bununla belə, tədqiqatçılar həndəsi naxışları tanımaq qabiliyyətinin təkamüllə köklü bir xüsusiyyət ola biləcəyinə diqqət çəkirlər.Tədqiqatda 10 və 11 yaşlı iki erkək leş qarğasından ("Corvus corone") istifadə edilib. Qarğalara kompüter ekranında altı formadan birinin digərlərindən fərqlənmələrini tələb edən tapşırıqlar verilib. Qarğalar anomal formada dimdikləyərək cavab veriblər."Bu mərhələyə qədər qarğalara...
22 Aprel 2025, 17:30
